Veel bedrijven slaan zichzelf tegenwoordig op de borst vanwege het feit dat ze een zogenaamd actief diversiteitsbeleid voeren. Ze zoeken fanatiek naar mensen met allerlei culturele achtergronden om hun vacatures in te vullen en ook moet er een percentage mensen met afstand tot de arbeidsmarkt bij hen aan de slag. Maar waarom zou je bij sollicitaties eerst moeten kijken hoeveel mensen van welke culturele achtergrond je in dienst hebt, hoeveel vrouwen, hoeveel mensen met een andere seksuele geaardheid en aan de hand daarvan pas beslissen welke sollicitant je kunt aannemen? Kleur, voorkeuren, geslacht of een fysieke beperking zouden er niet toe moeten doen, als werkgevers gewoon de beste kiezen. Soms is iemand die een zogenaamde afstand tot de arbeidsmarkt heeft, de beste kandidaat voor de positie, mits diegene alleen beoordeeld wordt op talent. Objectief, zonder discriminatie, maar mét open armen voor iedereen die getalenteerd en gedreven is.
Herinneren jullie je Amanda Gorman nog, die tijdens de inauguratie van Joe Biden het prachtige gedicht ‘The Hill We Climb’ voordroeg? In een knalgele jas en met een grote rode haarband in haar kunstig gevlochten haar, maakte deze tweeëntwintigjarige een verpletterende indruk. Met zinnen die uit haar tenen leken te komen, verwoordde ze niet alleen de kwetsbaarheid van onze samenleving, maar ook de kracht ervan. Ze verwoordde hoe een betere wereld eruit zou zien, als we geen onderscheid meer zouden maken tussen cultuur, kleur, aard of omstandigheden. Telkens wanneer ik haar optreden terugkijk, krijg ik óf kippenvel, óf ontroert het me, afhankelijk van mijn eigen gemoedsrust op dat moment.
Nederlandse uitgeverijen stonden in de rij om haar gedichten te mogen vertalen en de uitgeverij die uiteindelijk de rechten bemachtigde, benaderde de negenentwintigjarige schrijver en dichter Marieke Lucas Rijneveld om de vertalingen van Gorman te maken. Ondanks haar jonge leeftijd is Marieke Lucas een van de meest getalenteerde en briljante schrijvers van ons land, die vorig jaar zelfs de prestigieuze Booker literatuurprijs won. Perfecte keuze dus, zou je zeggen. Maar meteen nadat de keuze voor Marieke Lucas bekend werd gemaakt, zwol de kritiek aan: hoe haalde de uitgeverij het in haar hoofd om de gedichten van een zwarte vrouw te laten vertalen door een wit iemand? Hoe kon een wit iemand zich ooit verplaatsen in het gevoel en de wereld van een zwart iemand? Critici betichtten de uitgeverij ervan alles te willen ‘witwassen’. Een zwarte activist verweet de uitgeverij dat ze hun “ego lieten prevaleren boven de kunst”, want de kunst was beter gediend met een zwarte vertaler. Bekrompenheid ten top, als je het mij vraagt.
Ik weet niet of het typisch Nederlands is, maar ik vind het wel typisch voor de overtrokken manier waarop wij de laatste tijd met een begrip als diversiteit omgaan. Kijk, natuurlijk is Amanda Gorman zwart en Marieke Lucas wit: Dat ziet iedereen. Maar zoals Amanda Gorman bepleit dat het niet gaat om wat ons scheidt, maar om wat ons verbindt, zouden we ook kunnen kijken naar wat de overeenkomsten zijn tussen Amanda Gorman en Marieke Lucas en niet naar hun verschil in huidskleur. Amanda was een onzeker, kwetsbaar zwart meisje met een spraakgebrek. Marieke Lucas kent die onzekerheid en kwetsbaarheid als geen ander: Geboren als wit meisje, voelt ze zich noch meisje, noch jongen, meer een ‘tussenmens’, zoals ze zelf zegt.
Hoe Marieke Lucas de gedichten van Amanda Gorman zou hebben vertaald, zullen we nooit weten want vanwege de haat op sociale media en de druk van een paar activisten, heeft zij zich teruggetrokken. De uitgeverij boog ook het hoofd en betuigde spijt dat ze ‘stom-stom’ hadden gekozen voor Marieke Lucas en níet voor een zwarte schrijfver om zodoende een ‘podium te bieden aan een jonge, zwarte vrouw’. Maar, hoezo? Moeten we politiek correct zijn of de beste vertaler/schrijver kiezen? Ik zal me altijd blijven afvragen of de vertalingen van Marieke Lucas niet beter waren geweest. Huidskleur heeft namelijk niets te maken met talent, intelligentie, discipline, gedrevenheid of kwetsbaarheid. Net zomin als je inlevingsvermogen of je overlevingsdrift iets met kleur te maken heeft.
Door de nadruk te leggen op ons verschil in huidskleur, afkomst of beperking, maken we juist het onderscheid dat we niet willen. Talent en gedrevenheid zijn belangrijker dan kleur, afkomst. De wereld wordt een mooiere plek als kleur, afkomst of uiterlijk er niet meer toe doen. Als het onzichtbaar is. Als werkgevers hun sollicitatiegesprekken vervangen door anonieme opdrachten waarmee je de kwaliteit van iemand kunt beoordelen, zonder aanzien des persoons. Als iedereen die de baan wil, de mogelijkheid krijgt om anoniem een opdracht te maken en degene die de beste opdracht maakt, de baan krijgt, ongeacht kleur, afkomst, geloof of uiterlijk. We verkwanselen namelijk veel talent als we maar blijven selecteren op onze ouderwetse manier van cv’s en kijken naar uiterlijk.
